Khu tưởng niệm đồng chí Hoàng Văn Thụ thuộc phường Tương Mai, quận Hoàng Mai, Hà Nội. Trong lịch sử đấu tranh cách mang vẻ vang của Đảng và dân tộc ta, hơn nửa thế kỷ qua có biết bao người con ưu tú đã anh dũng chiến đấu và hy sinh vẻ vang cho sự nghiệp giải phóng đất nước. Tiêu biểu là các đồng chí Trần Phú, Ngô Gia Tự, Nguyễn Văn Cừ, Hoàng Văn Thụ,…
Đồng chí Hoàng Văn Thụ là người dân tộc Tày, sinh ngày 14/11/1909 tại thôn Phạc Lạn, tổng Nhân Lý, châu Văn Uyên, tỉnh Lạng Sơn (nay là xã Hoàng Văn Thụ, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn), thủa nhỏ đồng chí học tại trường tiểu học Pháp-Việt ở Lạng Sơn.
Sau phong trào đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu (1925) và để tang Phan Chu Trinh (1926), đồng chí Hoàng Văn Thụ đã tham gia thành lập nhóm thanh niên yêu nước ở Lạng Sơn. Năm 1928 tham gia Hội Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí. Năm 1929 được kết nạp vào Đông Dương Cộng Sản Đảng.
Hoàng Văn Thụ là một trong nhưng đảng viên đầu tiên của Đông Dương Cộng Sản Đảng, đồng chí tham gia lãnh đạo phong trào cách mạng ở các tình Lạng Sơn, Thai Nguyên, Cao Bằng. Năm 1939, đồng chí tham gia Xứ Uỷ Bắc Kỳ. Năm 1939 là Bí thư Xứ Uỷ, kiêm chủ bút Báo Giải Phóng. Với cương vị Bí thư Xứ Uỷ Bắc Kỳ, đồng chí đã chỉ đạo củng cố Thành uỷ Hà Nội trong thời kỳ bị địch khủng bố gắt gao (1939-1940).
Từ hội nghị Trung ương lần thứ VII (tháng 11/1940), đồng chí là Uỷ viên Thường vụ Trung ương Đảng. Tại hội nghị Trung ương lần thứ VIII (tháng 5/1941) đồng chí được giao làm công tác mặt trận và binh vận, được cử vào Tổng bộ Việt Minh, tham gia sáng lập báo “Cờ giải phóng”.
Tháng 8/1943, trong khi đang làm nhiệm vụ chỉ đạo phong trào cách mạng ở Hà Nội, đồng chí bị giặc Pháp bắt và giam tại Nhà Tù Hoà Lò. Mặc cho đòn roi và những nhục hình tra tấn dã man, đồng chí Hoàng Văn Thụ vẫn giữ vững khí tiết của một người chiến sỹ cộng sản kiên cường, luôn vững tin ở ngày toàn thắng của sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Trong toà án đại hình của thực dân Pháp, đồng chí đã nói thẳng vào mặt kẻ thù bằng những lời đanh thép “Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi – những người mất nước với các ông – những người cướp nước: sự hy sinh như tôi là lẽ dĩ nhiên, chỉ biết rằng, cuối cùng chúng tôi sẽ thắng”. Ý chí đanh thép làm quân thù khiếp sợ. Đến sáng ngày 24/5/1944, thực dân Pháp sát hại đồng chí tại trường bắn Tương Mai.
Sau khi đồng chí Hoàng Văn Thụ hy sinh, nhân dân làng Tương Mai đã bí mật tổ chức an táng, bảo vệ, giữ gìn hài cốt của đồng chí ngay tại cánh đồng Tương Mai. Sau khi giành chính quyền từ thực dân Pháp (1954), nhà nước ta đã xây dựng lại mộ cho đồng chí. Năm 1958, di hài của đồng chí Hoàng Văn Thụ được di chuyển đến nghĩa trang Mai Dịch.
Với mục đích giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ hôm nay và mai sau luôn ghi nhớ công lao của một đồng chí lãnh đạo xuất sắc của Đảng, UBND quân Hai Bà Trưng đã cho xây dựng nhà bia đồng chí Hoàng Văn Thụ và long trọng tổ chức lễ khánh thành đúng vào dịp lễ kỷ niệm 50 năm ngày mất của đồng chí (24/5/1944-24/5-1994).
Nhà bia đồng chí Hoàng Văn Thụ, vừa là di tích cách mạng, vừa là công trình văn hoá, nhà bia được xây dựng theo kiểu phương đình, 2 tàng 8 mái, lọp ngói ta. Kết cấu nhà bia được trang trí màu sắc hài hoà như trong kiến trúc cổ truyền của dân tộc. Khu tưởng niệm đồng chí Hoàng Văn Thụ có một tấm bia lớn (170cm*90cm), hai mặt tấm bia chạm nổi hình tượng búa liềm trong lá cờ Đảng, mắt trước bía khắc tóm tắt tiểu sử, cuộc đời hoạt đồng của đồng chí, mặt sau khắc nội dung bài thờ “Nhắn bạn” nối tiếng của đồng chí.
Nhân dịp kỷ niệm lần thứ 55 ngày mất của Hoàng Văn Thụ, UBND thành phố Hà Nội và quận Hoàng Mai đã tổ chức lễ khánh thành tượng đài Hoàng Văn Thụ trong khu tưởng niệm. Tượng đài bằng đá xanh từ Thanh Hoá, được tạo tác công phu, thể hiện chí khí của người cộng sản hiên ngang trước kẻ thù. Toàn bộ khu di tích được biển công trình kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội. Hội đông nhân dân thành phố Hà Nội, kỳ họp thứ 18, khoá XIII đã ra nghị quyết đặt tên Vườn hoa Hoàng Văn Thụ (tháng 7/2009) bao gôm khuôn viên cây xanh và bia tưởng niệm Hoàng Văn Thụ.
Hiện nay tại bệnh viện Quân chủng không quân còn giữ lại được những dấu vết của trường bắn mà kẻ thù đã sát hại đồng chí Hoàng Văn Thụ. Đó là: 2 bệ bắn, 2 cọc định vị chiếc máy chém, cái hầm “con én” là nơi nhốt tử tù trước khi hành quyết của thực dân Pháp.
Ban giám đốc Bệnh viện đã cho xây dựng khu tưởng niệm đồng chí Hoàng Văn Thụ và khánh thành vào ngày 22/12/1988, gồm tượng bán thân đồng chí, bồn hoa, cây cảnh. Tại các bệ bắn, các nhà điêu khắc đã dựng lên hình tượng con đại bàng đứt xích bay lên, biểu tượng của mộ ý chí quật cường đứt khỏi gông xiềng, bay lên bầu trời tự do.
Với giá trị lịch sử di tích, UBND thành phố Hà Nội đã ra quyết định số 4265/QĐ-UB ngày 13/10/1999 về việc công nhận di tích cách mạng khu tưởng niệm đồng chí Hoàng Văn Thụ./.