Nguyễn Phong Sắc sinh ngày 1/2/1902 tại làng Bạch Mại, nay là phố Bạch Mai, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. Tên khai sinh là Nguyễn Văn Sắc (còn gọi là Nguyễn Đình Sắc). Khi bắt đầu hoạt động cách mạng đổi tên thành Nguyễn Phong Sắc (các bí danh: Thịnh, Thanh). Tại số nhà 152 Bạch Mai, đồng chí đã chỉ đạo phong trào Xố Viết Nghệ Tĩnh.
Làng Bạch Mai xưa có tên là làng Hồng Mai, là một phường của Thăng Long vào thời Lê – Nguyễn, nơi đây có nhiều di tích lịch sử nổi tiếng.
Thời kỳ hoạt động cách mạng của Nguyễn Phong Sắc
Nguyễn Phong Sắc là một trí thức giàu lòng yêu nước, sớm tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin và gia nhập Hội thanh niên cách mạng đồng chí, với cương vị là Uỷ viên Kỳ bộ thanh niên Bắc Kỳ kiêm Bí thư Tỉnh bộ thanh niên Hà Nội. Năm 1929, Nguyễn Phong Sắc tham gia thành lập chi bộ Đảng cộng sản đầu tiên và thành lập Đông Dương Cộng Sản Đảng, giữ cương vị Uỷ viên Ban chấp hành Trung ương lâm thời, sau đó là Uỷ viên thường vụ Ban chấp hành Trung ương.
Năm 1930, Nguyễn Phong Sắc trực tiếp chỉ đạo phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, sau đó đồng chí trúng cử vào Ban chấp hành Trung ương Đảng và làm Bí thư xứ uỷ Trung Kỳ.
Tháng 3/1931 tại Sài Gòn, đồng chí Nguyễn Phong Sắc tham dự hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng. Sau khi hội nghị kết thúc đồng chí ra Hà Nội rồi xuống Hải Phòng để phổ biến nghị quyết. Khi trở lại Hà Nội, đồng chí bị tên Nghiêm Thượng Biền phản bội và bắt đồng chí tại khách sạn Nam Lai, 95 Hàng Lọng (nay là phố Lê Duẩn) vào ngày 3/5/1931. Sự tàn bạo của Sở mật thám Pháp ở Hà Nội không khuất phục được ý chí kiên cường của người cộng sản trẻ tuổi Nguyễn Phong Sắc. Đến ngày 25/5/1931 đồng chí Nguyễn Phong Sắc bị Thực dân Pháp giết tại đồn Song Lộc, huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An.
Di tích cách mạng 152 phố Bạch Mai
Nhà số 152 phố Bạch Mai là di tích cách mạng nằm trong địa bàn phường Cầu Dền, quận Hai Bà Trưng, ngôi nhà gắn liền với ông bà thân sinh ra đồng chí Nguyễn Phong Sắc, là ông Nguyễn Đình Phúc và bà Thành Thị Tửu: Là nơi chào đời, trưởng thành và hoạt động cách mạng đầu tiên của chiến sỹ cách mạng trẻ tuổi Nguyễn Phong Sắc.
Đây là căn nhà của làng Bạch Mai xưa, nơi ông Nguyễn Đình Phúc (tức trưởng Nhàn mà dân làng thường gọi) bị Thực dân Pháp bắt năm 1908 và bị đày đi giam cầm ở Côn Đảo, do tham gia phong trào Đồng Kinh Nghĩa Thục. Sau năm năm mãn hạn tù, ông Phúc trở về làng Bạch Mai. Chính tại ngôi nhà này, ông Phúc đã dạy dỗ, giáo dục người con trai Nguyễn Phong Sắc ngay từ khi còn bé với ý trí kiên cường của một chiến sỹ cách mạng.
Ngôi nhà của ông Phúc lúc đầu là nhà lá, do lương của Nguyễn Phong Sắc làm ở Sở tài Chính Đông Dương cao nên ông Phúc có tiền xây nhà 5 gian bằng gạch khang trang. Trong nhà có hoành phi, câu đối có ghi “Thuỵ khanh lưu thiện” ý nói làm điều lành sẽ được truyền lại. Cuối năm 1924, ông bà Phúc tổ chức cho Nguyễn Phong Sắc đẹp duyên cùng Trịnh Thị Cán. Đến cuối năm 1925, Trịnh Thị Cán sinh con đầu lòng là Nguyễn Văn Dung, đến năm 1928 sinh tiếp con thứ hai là Nguyễn Văn Vinh.
Kế tục truyền thống của ông nội và cha, hai người con của Nguyễn Phong Sắc đều là chiến sỹ cách mạng. Nguyễn Văn Dung làm công nhân và tham gia Vệ quốc đoàn vào năm 1945, chiến đấu trong trung đoàn Thủ Đô, hy sinh trong trận chiến đấu tại chợ Đồng Xuân vào ngày 14/2/1947. Nguyễn Văn Vinh sau đó là Nguyễn Phong Vinh, hoạt động cách mạng từ năm 1944, đã trải qua nhiều năm chiến đấu trong quân đội, sau đó làm công tác báo chí cho Thành uỷ Hà Nội và công tác ở Ban tổ chức Trung ương Đảng.
Tại ngôi nhà 152 Bạch Mai, Nguyễn Phong Sắc đã được các anh hội viên của Hội Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí là Nguyễn Danh Đới, Vương Văn Mùi, Trần Quang Huyến đến tuyên truyền cách mạng, đọc những tài liệu, báo chí có bài của Nguyễn Ai Quốc, của Phan Bội Châu, …
Cũng tại số nhà 152 Bạch Mai, Nguyễn Phong Sắc đã thành lập Tổ thanh niên cách mạng. Tổ thường họp tại nhà của Sắc hoặc nhà của Huyến (Huyến là hội viên Hội Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí từ cuối 1926).
Tử 1928, nhà 152 Bạch Mai là một trong những nơi in ấn tài liệu, truyền đơn để tuyên truyền, giác ngộ cách mạng cho quần chúng (vậy đây là một trong những nơi hội họp, in ấn tài liệu thời kỳ đầu thành lập Đảng trong giai đoạn 1926-1930).
Di tích cách mạng số 152 Bạch Mai hiện nay được gia đình người con thứ 2 của đồng chí Nguyễn Phong Sắc là Nguyễn Phong Vinh cùng vợ là Nguyễn Thị Hiền trông nom hương khói. Mặt trước ngôi nhà còn dấu tích tường xây theo kiểu kiến trúc cũ thời Pháp ở Hà Nội.
Các ngày lễ tết, thương binh liệt sỹ,… Các đồng chí lãnh đạo Trung ương, thành phố Hà Nội, Nghệ an, Hà Tĩnh, … đến thắp hương tưởng niệm đống chí Nguyễn Phong Sắc tại số nhà 152 Bạch Mai. Số nhà 152 phố Bạch Mai đã được UBND thành phồ Hà Nội gắn biển “Di tích cách mạng kháng chiến“./.