Di tích cách mạng Tân Yên: Bia lưu niệm chi bộ Tân Yên ghi dấu việc thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Đa Phúc (huyện Sóc Sơn ngày nay), hiện nay thuộc khu hành chính số 6, thôn Tân Yên, xã Hồng Kỳ, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.
Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng SảnViệt Nam ra đời đã đánh dấu một bước ngoặt vĩ đại của lịch sử cách mạng Việt Nam. Ngay sau đó Thành uỷ Hà Nội được thành lập, Xứ uỷ Bắc Kỳ trực tiếp chỉ đạo, Thành uỷ tiếp tục làm nhiệm vụ tuyên truyền, phát triển cở sở cách mạng ở các vùng xung quanh Hà Nội.
Cuối năm 1932, chi bộ Đảng nhà tù Hoả Lò chủ trương bố trí cho các đồng chí vượt ngục, bắt mối với đảng viên và quần chúng cách mạng chưa bị lộ đang sống công khai hơp pháp để gây dựng lại cở sở và khôi phục phong trào.
Đêm Noel 24/12/1932, cuộc ngục thành công, 7 đồng chí đảng viên thoát khỏi Nhà tù Hoả Lò trong đó có đồng chí Nguyễn Tạo là cán bộ Ban tài chính Trng ương và đồng chí Lê Đình Tuyển là uỷ viên Thành uỷ Hà Nội được giao nhiệm vự khôi phục cơ sở ở Hà Nội và các tỉnh Bắc Kỳ.
Các đồng chí Tạo và Tuyển kết nối được với một số đảng viên ở Hà Nội, nhưng hoạt động ở Hà Nội khó khăn, địch kiểm soát gắt gao, đống chí Tạo phải tạm lánh ra Ninh Bình, đồng chí Tuyển về Hưng Yên. Đầu năm 1933, ở Ninh Bình bị lộ, đồng chí Tạo lên Phúc Yên, qua chỗ quen biết tìm đến đồn điền của Đỗ Đình Thông ở Đa Phúc để làm ăn sinh sống và tìm cách hoạt động cách mạng. Không lâu sau đó đồng chí Lê Đình Tuyển liên lạc được với đồng chí Tạo ở Đa Phúc. Từ đây 2 đồng chí nắm bắt tình hình Hà Nội.
Tại đồn điền Đa Phúc, đồng chí Tạo đã được gia đình Nguyễn Văn Thư bố trí chỗ ở và tìm việc làm ở ấp Tân Yên, nhà đồng chí Thư trở thành nơ ăn ở, đi lại của đồng chí Tạo và Tuyển. Cùng sống gian khổ với tá điền, các cán bộ Đảng có dịp thâm nhập quần chúng, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của bà con rồi dần dần từng bước tuyên truyền giác ngộ và đưa vào tổ chức.
Cơ sở cách mạng lúc đầu được xây dựng ở 2 ấp Tân Yên và Đồng Thố, sau được lan rộng ra các làn ấp trong đồn điền. Tổ chức nông hội, tự vệ bí mật được thành lập, một số hội viên tiên tiến, giác ngộ nhất được bồi dưỡng và kết nạp Đảng.
Để xây dựng hạt nhân cộng sản lãnh đạo phong trào cách mạng ở địa phương, ngày 17/3/1933, chi bộ Tân Yên, huyện Đa Phúc được thành lập. Lúc đầu chi bộ có các đồng chí: Nguyễn Tạo làm Bí thư, Nguyễn Văn Thư, Nguyễn Đăng Đào, Nguyễn Viết Tèo, Đỗ Viết Thửa, Đặng Viết Ốc, sau đó đồng chí Lê Đình Tuyển cũng về sinh hoạt với chi bộ này.
Chi bộ hoạt động lan rộng đến các vùng lân cận, phát triển được nhiều đảng viên cho đến giữa tháng 4/1934, cuộc họp ở ấp Thái Hà-Hà Nội để lập lại Xứ uỷ Bắc Kỳ bị lộ, địch vậy bắt được hầu hết các đảng viên tham dự hội nghị. Những cán bộ lãnh đạo cốt cán của chi bộ Tân Yên cũng sa vào tay địch. Chúng tiếp tục truy lùng đảng viên ở chi bộ này, người thì bị bắt, người thì bị đuổi khỏi đồn điền, cơ sở Đảng bị tan vỡ, các tổ chức cách mạng trung thành với Đảng phải tạm thời náu mình chờ đón cơ hội tốt.
Chi bộ Tân Yên, được thành lập tồn tại tuy chỉ trong một thời gian ngắn nhưng là bước đầu rất vẻ vang của phong trào cách mạng Đa Phúc trước đây và Sóc Sơn ngày nay, chuyển mình theo con đường cách mạng vô sản.
Nhà Bia di tích chi bộ Tân Yên nằm ở trung tâm sinh hoạt văn hoá của thôn Tân Yên, nhà Bia được khởi công xây dựng vào tháng 11/1998, khánh thành và đưa vào sử dụng ngày 19/5/1999. Nằm trên quy mô đất không rộng, bên cạch là nhà văn hoá của thôn, toàn bộ khu vực nhà bía có hàng rào sắt bao quanh. Cổng vào khu di tích xây 2 trụ liền tường bao, phía trong có 1 lối dẫn vào nhà bia, 2 bên trồng hoa và cây cảnh, phía bên phải nhà bia có cây duối – đây là địa điểm chi bộ Tân Yên thành lập, cũng là nơi các đảng viên trong chi bộ dùng để trôn dấu tài liệu cách mạng.
Nhà bia được làm quay về hướng tây bắc, đây là một ngôi nhà làm kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái, toàn bộ đổ bê tông, phía trên dán ngói mũi dài, phía dưới là cột trụ. Phần giữa nhà bia xây bệ cao 0,5m, phía ngoài ốp đá vân đen, bia đá màu đen, khắc chữ chìm cả 2 mặt. Nội dung bia ghi “Nơi thành lập chi bộ Đảng cộng sản Tân Yên – Hồng kỳ ngày 17/3/1933, chi bộ đầu tiên của Đảng bộ Đa Phúc và Đảng bộ tỉnh Phúc Yên”, ở giữa có hình sao vàng 5 cánh, tiếp theo là danh sách đảng viên.
Di tích cách mạng kháng chiến Tân Yên đã được UBND thành phố Hà Nội gắn biển: Nhà bia lưu niệm chi bộ Tân Yên, xã Hồng Kỳ, huyện Sóc Sơn vào năm 2006./.