Nhà số 101 Trần Hưng Đạo, ngày 18/8/1945 là trụ sở Uỷ ban khởi nghĩa Hà Nội (Uỷ ban quân sự cách mạng Hà Nội) nay thuộc phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội (Là nhà số 101 phố Gambetta thời Pháp thuộc).
Tháng 8 năm 1945, tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến chuyển, tạo thuận lợi cho cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền của dân tộc ta. Phát xít Đức bị tiêu diệt, phát xít Nhật đầu hàng Đồng Minh, chính quyền bù nhìn các các đảng phái tay sai của Nhật tan rã. Cả nước đã sẵn sàng xông lên, cả Hà Nội sôi sục khí thế cách mạng.
Đến ngày 13/8/1945, Uỷ ban khởi nghĩa toàn quốc ra lệnh Tổng khởi nghĩa. Tối ngày 15/8, Thành uỷ Hà Nội triệu tập hội nghị bất thường gồm các cán bộ và đội trưởng đội thanh niên xung phong, công nhân xung phong tại Chùa Hà (Dịch vọng Cầu giấy) để rà soát lại lực lượng và bàn công việc cấp bách chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa.
Sáng ngày 16/8, tại số nhà 101 phố Gambetta (nay là phố Trần Hưng Đạo), đồng chí Nguyễn Khang, Thường vụ Xứ uỷ triệu tập họp với Thành uỷ Hà Nội để phổ biến nghị quyết của Xứ uỷ về thành lập Uỷ ban quân sự cách mạng Hà Nội (tức Uỷ ban khởi nghĩa) gồm 5 đồng chí: Nguyễn Khang – Uỷ viên Thường vụ Xứ uỷ, Nguyễn Huỷ Khôi (tức Trần Quang Huy) – Cán bộ Ban công vận Xứ uỷ, Nguyễn Quyết – Bí thư Thành uỷ, Nguyễn Duy Thân – Thành uỷ viên, Lê Trọng Nghĩa – Cán bộ Xứ uỷ.
Theo “Lịch sử Đảng bộ thành phố Hà Nội”, lúc này toàn thành phố có 3 chi đội tự vệ chiến đấu, hàng nghìn hội viên các đoàn thể cứu quốc vừa chuyển sang tổ chức tự vệ. Súng đạn còn quá ít và rất thô sơ, nhưng điều kiện khởi nghĩa đã chín muồi.
Ngày 17/8, các tổ chức cứu quốc ở ngoại thành và cả một số phủ huyện thuộc Hà Đông được lệnh của Uỷ ban quân sự cách mạng đã bí mật huy động hàng vạn quần chúng đến tham dự cuộc mít tinh do Tổng hội viên chức tổ chức tại Quảng trường Nhà Hát Lớn, biến cuộc mít tinh thành cuộc biểu tình tuần hành.
Tối ngày 17/8, tại nhà Bà Hai Nhã (Dịch vọng Cầu giấy), Thành uỷ và Uỷ ban khởi nghĩa họp mở rộng, chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa tại Hà Nội vào ngày 19/8/1945.
Ngày 19/8, hơn 20 vạn người từ cuộc mít tinh khổng lồ đã biến thành cuộc biểu tình thị uy, có các đơn vị tự vệ, tuyên truyền xung phong dẫn đầu, đi chiếm các vị trí trọng yếu của thành phố. Cuộc khởi nghĩa tháng 8 ở Hà Nội diễn ra với một sức mạnh quật khởi và tôc độ phi thường, giành thắng lợi nhanh gọn, một chiến thắng vẻ vang.
Trong những ngày tiếp sau đó, kế hoạch của Uỷ ban quân sự cách mạng đã được thực hiện thành công. Tại ngôi nhà 101 Trần Hưng Đạo, Thành uỷ, Uỷ ban quân sự cách mạng đã có những ngày giờ làm việc khẩn trương, ban hành những chỉ thị, chủ trương mệnh lệnh đúng đắn, kịp thời, lãnh đạo cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội thành công rực rỡ.
Nhà 101 Trần Hưng Đạo được xây dựng vào khoảng năm 1910-1911, trên diện tích 150m2, nhà gồm 3 tầng (cả tầng hầm), theo lối kiến trúc Pháp. Xung quanh có các dậu sắt gắn lên tường cao 3m, cổng cao 5m, rộng 7m, hai bên xây trụ bê tông vuông, có lắp 2 cánh cửa sắt.
Ngoài ngôi nhà chính, hiện nay còn có ngôi nhà bê tông 5 tầng ở phía sau (xưa kia là nhà ngang, chỗ ở của gia nhân và con cháu), ngôi nhà 2 tầng đều do Viện khoa học giáo dục (thuộc Bộ giáo dục và đào tạo) xây dựng vào những năm sau này dùng để làm việc.
Theo khảo sát của Ban quản lý di tích danh thắng Hà Nội, chỗ Uỷ ban quân sự cách mạng làm việc có thể ở tầng hầm của ngôi nhà, vì nó được xây dựng kiên cố, cao 1,2m lên xuống dễ dàng.
Ngôi nhà 101 Trần Hưng Đạo đã đi vào lịch sử vẻ vang của thủ đô Hà Nội như một mốc son, đánh dấu sự thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng 8 ở Hà Nội. Ngôi nhà 101 Trần Hưng Đạo đã được gắn biển “Ngày 18/8/1945, nơi đây trụ sở Uỷ ban quân sự cách mạng Hà Nội”.